Opening van de VVOJ conferentie 2015 door Tanja van Bergen
Keynote 1 Cathrine Gyldensted (Denemarken) publiceerde eerder dit jaarFrom Mirrors to Movers: Five Elements of Positive Psychology in Constructive Journalism. Ook in Nederland wint constructieve journalistiek langzaam terrein. Wat kunnen onderzoeksjournalisten ermee?
– Intermezzo –
Keynote 2 Teun Gautier (Nederland) rondde onlangs in opdracht vanAdessium Foundation een onderzoek af naar nieuwe verdienmodellen voor kwaliteitsjournalistiek. Zijn stelling: onderzoeksjournalisten moeten niet willen werken op een non-profitbasis.
– Presentatie Jaarboek 2015 –
Keynote 3 Anas Aremeyaw Anas (Ghana) heeft moeten afzeggen omdat hij van de Ghanese justitie het land niet uit mag. Het goede nieuws is dan weer dat Anas’ Keniase collega Kassim Mohamed heeft toegezegd Anas te vervangen als keynotespreker. Bij deGlobal Conference in Lillehammer, begin oktober, was Mohamed een van de genomineerden voor de Global Shining Light Award 2015, met de documentaire ‘Call the Exectutioner‘. Hij is zaterdag tevens een van de sprekers in de sessie van het Legebeke Legaat.
'Onderzoeksjournalisten moeten niet willen werken op een non-profitbasis.' Aldus Teun Gautier in zijn keynote. In deze paneldiscussie praten we verder over deze en andere dwarse opvattingen over journalistiek en geld verdienen. De traditionele inkomstenbronnen drogen op, maar nieuwe verdienmodellen dienen zich aan. Zijn dat modellen waarmee ook onderzoeksjournalisten uit de voeten kunnen?
In het panel Teun Gautier, Eric Smit (Follow the Money), Mariëtte Wolf van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en Huub Schuijn van Yournalism.
Gespreksleider is Ides Debruyne. En in de zaal zitten ongetwijfeld vertegenwoordigers van financiers zoals Adessium, Stichting Democratie en Media en het Stimuleringsfonds.
Let op: Deze sessie kan een kwartier uitlopen!
Hoe kom je binnen bij een van de meest omstreden bedrijven ter wereld?
Stel: je wilt een interview met Monsanto, een van de grootste multinationals ter wereld. Als producent van landbouwgif en genetisch gemodificeerde gewassen zoals rijst en soja zeer omstreden. Je wilt weerwoord, omdat ze nu ook het monopolie proberen te krijgen over onze traditionele groente. Maar dit bedrijf laat nooit camera’s toe. Hoe kom je dan toch binnen?
Zembla-maker Ton van der Ham maakten dit jaar De Monsanto Methode, een uitzending waarmee ze genomineerd zijn voor de Prix Europa. Ze onderzochten hoe bedrijven als Monsanto en Syngenta via patenten de oer-Hollandse groentesector proberen te monopoliseren, en wat daarvan de gevolgen zijn.
Ze stuitten op argwanende voorlichters en ingehuurde spindoctors. Hoe open moet je zijn als je dergelijke giganten benadert? Het voelt heel kwetsbaar om alle kaarten op tafel te leggen. Maar als je vraagt om transparantie, moet je dan zelf ook niet open zijn? Wat is journalistieke fair play? Ton van der Ham vertelt over hun zoektocht naar het echte verhaal. Over wederzijds wantrouwen, subtiele intimidatie en valse argumenten. En uiteindelijk toch dat interview.
Speciale gast: de spindoctor van Monsanto, Jeannot Waaifoort van het door Monsanto ingehuurde PR-bureau Fleischman Hillard
De Haagse tramtunnel, de Museumparkgarage (‘Blunderput’) in Rotterdam, de Amsterdamse Noord/Zuidlijn: grote overheidprojecten ontwikkelen zich vaak letterlijk en figuurlijk tot een bodemloze put. Wicher Schönau, adviseur bij Twynstra Gudde en lid van Rekenkamer van de gemeente Den Haag doet regelmatig onderzoek naar vastgelopen publieke projecten. Aan de hand van de casus Roc Leiden - de mbo-school die ten onderging door een ingewikkelde vastgoeddeal – vertelt hij waar je op moet letten als je een reconstructie maakt van zo’n drama, maar ook hoe je zo’n vastgoedblunder eerder op het spoor kunt komen. Welke risico’s nemen bestuurders en waarom doen ze dat? En hoe krijg je informatie boven tafel op het moment dat er besloten wordt over een groot project?
Dus je hebt je data verzameld en gepoetst. Maar hoe vind je het juiste visuele format om ze in te presenteren? In deze workshop met Paul Blickle, dataviz en specialist infographics bij Zeit Online, ontwikkel je samen met de andere deelnemers in een datateam een concept voor interactieve visualisaties.
It’s the first time you want to interview a data set, your digital source, but you don’t know where or how to begin. Learn sorting, filtering and basic ways to ask your first digital questions.
‘Ik ga leren hacken. Wie doet er mee?’ Deze oproep deed datajournalist en Loepgenomineerde Dimitri Tokmetzis in augustus op De Correspondent. Op de conferentie komt hij vertellen wat journalisten kunnen leren van hackers.
Lees hier meer over deze sessie op de VVOJ-site.
Discussie met Cathrine Gyldensted en Nederlandse en Vlaamse journalisten.
Alex Brenninkmeijer, die wij allemaal nog kennen als Ombudsman, is alweer bijna twee jaar lid van de Europese Rekenkamer. Wilco Dekker gaat met hem in gesprek over het controleren van de macht in Brussel.
Piek Vossen, hoogleraar aan de VU, demonstreert zijn NewsReader. Met dit computerprogramma kunnen miljoenen artikelen over een periode van vele jaren worden geanalyseerd, wat verrassende data oplevert. Een goudmijn voor onderzoeksjournalisten?
Lees hier meer over deze sessie op de VVOJ-site.
Scraping is part of a data journalist’s routine. There’s an inexpensive, point-and-click way to collect unstructured data and turn it into spreadsheets, or harvest an image table into Excel-readable formats. Bring your own laptop, with admin rights, to this scraping without coding session. PCs only. WIndows only, no Macs.
*We recommend that you pre-download the scraper from http://www.heliumscraper.com/ to avoid delays in class, but no more than two days in advance, as the license-free version has a very short life.
De maatschappij verwacht van de Nederlandse politie naast het oplossen van misdaden vooral meer veiligheid. Dat kan de politie alleen als de samenleving meedoet, betoogt oud-journalist Weert Schenk (1953). Binnen de VDV-beweging bij de Nationale Politie dringt Schenk, die tot 2009 bij de Volkskrant werkte, er in het korps op aan om de banden met de buitenwereld aan te halen. Wat betekent dit voor journalisten? Ontstaat er meer ruimte voor gesprekken met ‘echte’ politiemensen? Kunnen journalisten en rechercheurs iets leren van elkaars onderzoekstechnieken? Hoe effectief zijn opsporingsmiddelen in veiligheidskwesties? Kunnen media hun controlerende taak combineren met het belang dat hun lezers/kijkers hechten aan veiligheid?
You've got a great story tip. You're excited to begin your investigation. Then you discover that there is no data on what you're investigating. Or just as bad, the data, such as it is, is still on paper! Don't fret. Learn how to address these data problems and still do data journalism that gives you original research and analysis for your investigations.
A concrete example of this is the main story regarding the fraudulent Medicare billing that developed from the 2 terabytes of data. You can find this story here.
Wie Jago Kosolosky op Twitter volgt, draagt via zijn telefoon vanzelf een toolkit journalistiek met zich mee. Kosolosky stuurt meerdere keren per dag onderzoekstips, tools & tricks de wereld in. In een workshop voor de VVOJ-conferentie zet de Vlaamse onderzoeksjournalist ze allemaal nog eens op een rij.
With the growing use of technology, we have witnessed innumerable false and fake contents and stories being shared on social networks such as Twitter and Facebook. This session will provide both theoretical and practical guidelines on how to handle user-generated contents (UGC) during breaking news. By the expert Rina Tsubaki.
De Restitutiecommissie adviseert over claims op naziroofkunst en weet dus op welke kunststukken claims liggen. De commissie mag deze kennis niet actief verspreiden, maar ze mag wel journalisten adviseren die zelf op onderzoek uitgaan. Annemarie Marck en Eelke Muller, beiden onderzoeker bij de Restitutiecommissie, geven in deze workshop aansprekende voorbeelden.
Transparantie is het toverwoord in de kwaliteitsjournalistiek vandaag de dag. Laat maar zien hoe je verhaal tot stand is gekomen. Maar niet iedere onderzoeksjournalist voelt ervoor zijn werkwijze prijs te geven. Nog even los van bronbescherming en andere gevoeligheden binnen de dossiers: gaat het hier niet ook om het geheim van de smid? Een gesprek met drie van de vijf ombudsmannen die ons taalgebied rijk is: Sjoerd de Jong (NRC Handelsblad), Tom Naegels (De Standaard) en Margo Smit (NOS) over de grenzen van de transparantie en de vraag of onderzoeksjournalistiek op dit vlak een uitzonderingspositie inneemt.
‘Het is als lopen over onbetreden sneeuw’. Zo verwoordde eens een onderzoeksjournalist de sensatie van researchen in nog niet eerder ontsloten bronnen. Het Nationaal Archief ligt er vol mee. In deze sessie presenteren onderzoeksjournalisten de mooie verhalen die zij uit het archief hebben gehaald.
Anoek en Lynn zijn genomineerd voor een Loep, met hun Dossier Staatsgeheimen.
Bram de Graaf is de auteur van Het verraad van Benschop.
Mariëtte Wolf komt vertellen over haar ervaring als historisch onderzoeker / auteur historische non-fictie (oa proefschrift mbt geschiedenis De Telegraaf en geschiedschrijving Carré) waarvoor ze destijds veel archiefonderzoek (oa in het NA) heeft gedaan.
Een speciale sessie voor docenten en studenten Journalistiek over academische methoden voor praktische journalisten. Hoe past een journalistieke productie in het hbo-afstudeerwerk? Gespreksleider is Stijn Postema.
Lees hier meer over deze sessie op de VVOJ-website.
Ben Van Rompuy zal het hebben over 'Clandestiene geldstromen in het voetbal'. Hij zal daarbij aandacht besteden aan het reeds langer gekende fenomeen van de gokgerelateerde matchfixing, maar ook aan het Third Party Ownership (TPO) en allerlei vormen van verborgen staatssteun. Drie thema's zijn het, waarin de onderzoeksjournalistiek al een belangrijke rol heeft gespeeld, en volgens Ben nog te spelen heeft.
Het fenomeen van de gokgerelateerde matchfixing behoeft nog weinig toelichting.
Nu het verbod op TPO er is, wordt via allerlei constructies geprobeerd alsnog winst te halen uit transfers via deals met investeerders. Diepgravend onderzoek van journalisten is haast de enige manier om clandestiene praktijken aan het licht te brengen.
Begin 2016 komt de Europese Commissie met lang verwachte beslissingen in enkele (Nederlandse en Spaanse) voetbaldossiers over verdoken vormen van subsidies. Ook hier kan de journalistiek een belangrijke watchdog zijn. Met name bij het ontrafelen van de financiering van stadions, fiscale voordelen voor grote evenementen, politieke hulp voor clubs in problemen, etc.
Let op! Deze sessie is van de studiezaal naar de werkcollegeruimte verplaatst!
Hoe vind je die ene nieuwswaardige boom in het woud van wetenschappelijke publicaties? Alles lezen was al geen optie, maar hoeft ook niet meer. Het stroomschema van Yolanda van der Graaf en Joost Zaat, adjunct-hoofdredacteuren van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, maakt het mogelijk snel kaf van koren te scheiden. Leer ermee werken in deze workshop.
Lees hier meer over deze sessie op de VVOJ-website.
Achter het obligate, door voorlichters voorbereide verhaal, heeft een geïnterviewde vaak nog een verhaal te vertellen: het verhaal van de waarheid. Hoe haal je dit tweede verhaal naar boven? Leer het van datajournalist Luuk Sengers en Evert de Vos, redactiechef bij De Groene Amsterdammer, die hier een training voor ontwikkelden.
Agenda en vergaderstukken kunnen worden geraadpleegd in het besloten gedeelte van de VVOJ-site.
Met deze documentaire won de Franse journalist Martin Boudot onlangs in Rome de Dig Award 2015 in de categorie audiovisuele onderzoeksjournalistiek. Boudot kan helaas zelf niet naar Den Haag komen, hij heeft bij de aanslagen in Parijs vrienden verloren, die deze zaterdag worden begraven. Wel probeert Boudot via een Skypeverbinding na de filmvertoning vragen te beantwoorden.
Bekijk hier de trailer van de film.
Journalistiek, en dus ook onderzoeksjournalistiek, is niet vrij van aannames. Andreas Schuck, verbonden aan de Amsterdam School of Communication Research (ASCoR) is gespecialiseerd in framing. In deze workshop vertalen we de meest voorkomende frames in een vooroordelenchecklijst.
Drie dagen nadat www.bellingcat.com online ging, stortte de MH17 neer. Bellingcat toonde aan dat het passagiersvliegtuig is neergeschoten met een raket van Russische makelij. Bij deze reconstructie van Andrew Haggard zit je vanaf de eerste minuut op het puntje van je stoel.
Een sessie van het Legebeke Legaat, met Kassim Mohamed (Kenia – Kenya Television Network ). Hij vertelt over zijn eigen onderzoeken en zijn visie op de Europese mediaberichtgeving over de vluchtelingencrisis.
Anas Aremeyaw Anas (Ghana) heeft moeten afzeggen omdat hij van de Ghanese justitie het land niet uit mag.
Dat er iets mis is met het briefgeheim weten we goed sinds WikiLeaks, en nog veel beter sinds Snowden. Maar in de praktijk is er nog steeds geen sprake van een massaal gebruik van veilige manieren. Dus tsja, wat is het, luiheid, ongemak, onbekendheid, is het de complexiteit van het gebruiken van veilige communicatie, cryptografie, Tor, PGP of wat er meer is?
Op sites als Publeaks en GlobaLeaks kan ongemakkelijke, misschien gevaarlijke informatie worden doorgegeven aan journalisten. Maar wat gebeurt er nadat een klokkenluider informatie heeft achtergelaten?
Wat voor kanalen en praktijken gebruiken journalisten om met elkaar te communiceren over de zo verkregen informatie? Mail? Facebook? IRC-kanalen? De achterkant van Twitter? Een wandeling in het bos? Of maken ze voor hun communicatie zoals Daesh, of IS lijkt te doen ook al gebruik van game-chats?
In deze sessie inzicht in successen en minder vrolijke verhalen uit het nog korte bestaan van Publeaks. En een gesprek over mogelijkheden van veiligere communicatie met Marcel Oomens van FreePressUnlimited, freelance journalist Cecile Landman, en hacker en digi-veiligheidsexpert Arjen Kamphuis.
Let op! Deze sessie is verplaatst naar de workshopruimte
You've got a great story tip. You're excited to begin your investigation. Then you discover that there is no data on what you're investigating. Or just as bad, the data, such as it is, is still on paper! Don't fret. Learn how to address these data problems and still do data journalism that gives you original research and analysis for your investigations.
